Mâm ngũ quả ngày Tết – Ý nghĩa và cách trang trí

Mỗi dịp Tết đến Xuân về, hình ảnh mâm ngũ quả không chỉ đơn thuần là vật trang trí trên bàn thờ gia tiên mà còn mang ý nghĩa văn hóa, tâm linh sâu sắc. Đó là sự kết tinh của tinh hoa đất trời, là tấm lòng thành kính của con cháu dành cho ông bà tổ tiên. Trong bài viết này, Sala Garden sẽ cùng bạn tìm hiểu sâu hơn về ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết, cách bày trí cũng như những đặc trưng của mâm ngũ quả tại ba miền Bắc, Trung, Nam.

1. Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết

Mâm ngũ quả ngày Tết xuất hiện từ lâu đời trong văn hóa Việt Nam, gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên. Theo triết lý phương Đông, mâm ngũ quả tượng trưng cho ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ – những yếu tố hình thành nên vũ trụ. Số “năm” trong mâm ngũ quả không chỉ mang tính biểu tượng mà còn thể hiện sự cân bằng và hài hòa trong đời sống.

Mỗi loại trái cây được chọn để bày biện đều có ý nghĩa riêng. Ví dụ, quả lê mang ý nghĩa suôn sẻ, quả lựu biểu trưng cho sự sum vầy, quả phật thủ tượng trưng cho sự che chở, còn quả thanh long thể hiện mong ước phát tài, phát lộc… Tất cả kết hợp lại như một lời chúc năm mới bình an, đủ đầy và may mắn.

Bên cạnh đó, mâm ngũ quả còn là biểu hiện của thành quả lao động trong một năm qua. Đây là cách để những người nông dân tri ân đất trời đã mang lại mùa màng bội thu, đồng thời dâng lên tổ tiên với lòng thành kính nhất.

Xem thêm: Bàn thờ đón Tết của các gia đình Việt thường có gì?

2. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết theo các vùng miền

Với sự đa dạng về phong tục và quan niệm, cách bày trí mâm ngũ quả ngày Tết cũng có sự khác biệt giữa ba miền Bắc, Trung, Nam.

2.1. Mâm ngũ quả miền Bắc

Người miền Bắc thường chọn những loại quả truyền thống, bao gồm chuối, bưởi, đào, hồng và quýt. Trong đó, nải chuối xanh được đặt ở dưới cùng, như đôi bàn tay nâng đỡ cả mâm ngũ quả. Chính giữa thường là quả bưởi hoặc quả phật thủ vàng óng, tạo điểm nhấn nổi bật.

Những trái có màu đỏ như hồng, quýt được đặt xung quanh để tạo sự cân đối, xen kẽ thêm táo xanh hoặc ớt đỏ để tăng phần rực rỡ. Mâm ngũ quả miền Bắc không chỉ đẹp mắt mà còn thể hiện sự trang nghiêm, cầu kỳ trong văn hóa thờ cúng của người dân nơi đây.

Tìm hiểu thêm: 11+ phong tục ngày Tết trong văn hóa người Việt

2.2. Mâm ngũ quả miền Trung

Miền Trung là vùng đất giao thoa văn hóa giữa hai miền Bắc và Nam, nên mâm ngũ quả ngày Tết tại đây thường có sự kết hợp đa dạng. Người dân thường chọn các loại trái cây như chuối, mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, kết hợp thêm những loại quả sẵn có tại địa phương.

Cách bày trí ở miền Trung không quá câu nệ về màu sắc hay hình dáng, mà chú trọng vào sự thành kính và trang trọng. Vì thế, mâm ngũ quả miền Trung mang nét đẹp dung dị, giản đơn nhưng cũng không kém phần ý nghĩa.

2.3. Mâm ngũ quả miền Nam

Người miền Nam có cách bày trí mâm ngũ quả khá đặc biệt, với câu châm ngôn nổi tiếng: “Cầu sung vừa đủ xài”. Từ đó, các loại quả thường được chọn bao gồm mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài. Đặc biệt, cặp dưa hấu ruột đỏ, vỏ xanh luôn là phần không thể thiếu, mang ý nghĩa may mắn và phát tài.

Điều khác biệt nữa là người miền Nam kiêng bày chuối trong mâm ngũ quả vì phát âm gần giống từ “chúi”, mang ý nghĩa không may mắn. Họ thường dùng thêm trái thơm (dứa) để làm chân đế, thể hiện sự vững vàng, ổn định trong năm mới.

3. Hướng dẫn cách bày trí mâm ngũ quả ngày Tết đẹp mắt

Để có một mâm ngũ quả ngày Tết vừa đẹp mắt, vừa mang ý nghĩa sâu sắc, bạn cần lưu ý một số điểm quan trọng.

• Chọn trái cây tươi: Hãy ưu tiên những loại quả còn tươi mới, không bị dập nát. Màu sắc của các loại quả nên hài hòa, nổi bật để tạo sự thu hút.
• Sắp xếp hợp lý: Đặt những loại quả lớn và chắc chắn ở dưới cùng để làm nền, sau đó sắp xếp các loại quả nhỏ hơn ở phía trên. Cần chú ý đến sự cân đối, tránh để mâm ngũ quả bị nghiêng hoặc rơi vỡ.
• Lau sạch trước khi bày: Trái cây sau khi mua về cần được lau sạch bụi bẩn. Điều này không chỉ giúp mâm ngũ quả thêm sáng bóng mà còn thể hiện sự trang trọng.
• Chú ý đến không gian: Mâm ngũ quả không cần quá lớn, nhưng phải vừa vặn với bàn thờ. Đồng thời, hãy bày biện thêm hoa tươi hoặc các vật phẩm trang trí khác để tạo không khí Tết rực rỡ.

Xem thêm: Cách trang trí bàn thờ ngày Tết đẹp và hợp phong thủy

4. Những biến tấu hiện đại của mâm ngũ quả ngày Tết

Ngày nay, với sự phong phú của các loại trái cây, mâm ngũ quả không chỉ dừng lại ở “ngũ quả” mà còn có thể trở thành “thập quả”. Các gia đình trẻ thường sáng tạo, thêm vào những loại quả nhập khẩu hoặc các loại quả độc đáo để làm mới mâm ngũ quả.

Tuy nhiên, dù hiện đại hay truyền thống, ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết vẫn không hề thay đổi. Đó là biểu tượng cho lòng biết ơn, sự thành kính và mong ước một năm mới tràn đầy hạnh phúc, tài lộc.

Kết luận

Mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn là niềm tự hào của người Việt. Từ Bắc chí Nam, mỗi mâm ngũ quả đều chứa đựng những giá trị sâu sắc, là cầu nối giữa hiện tại và truyền thống. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về ý nghĩa và cách bày trí mâm ngũ quả, để mỗi gia đình đều có một Tết Nguyên Đán thật đầm ấm và ý nghĩa.

Xem thêm: Tìm hiểu về phong tục tảo mộ ngày Tết của người Việt