11+ phong tục ngày Tết trong văn hóa người Việt

Tết Nguyên Đán – ngày lễ cổ truyền lớn nhất trong năm của người Việt – không chỉ là dịp đoàn tụ gia đình mà còn là thời điểm để gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa lâu đời. Những ngày Tết không chỉ mang ý nghĩa về thời gian nghỉ ngơi sau một năm lao động mà còn là cách người Việt tri ân tổ tiên, hướng tới những điều tốt đẹp trong năm mới.

Trong dịp này, mỗi phong tục, nghi lễ đều mang đậm nét đặc trưng của văn hóa Việt Nam, phản ánh sự gắn bó giữa các thế hệ và niềm tin vào sự thịnh vượng. Hãy cùng Sala Garden khám phá 11+ phong tục ngày Tết quan trọng không thể thiếu, tạo nên linh hồn của ngày Tết Việt

1. Cúng ông Công, ông Táo

Từ bao đời nay, lễ cúng ông Công, ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp Âm lịch được coi là dấu mốc khởi đầu cho chuỗi hoạt động ngày Tết. Đây là một phong tục ngày Tết không thể thiếu đã được lưu truyền và gìn gữ qua bao đời nay. Ông Công, ông Táo là các vị thần cai quản bếp núc, mang lại sự ấm no, hạnh phúc cho gia đình trong suốt một năm.

Mâm cúng thường bao gồm hương, hoa, đèn nến, mâm ngũ quả, vàng mã, và đặc biệt là cá chép – loài vật gắn liền với truyền thuyết “cá chép vượt vũ môn hóa rồng”. Theo quan niệm dân gian, cá chép sẽ giúp đưa Táo quân lên trời, báo cáo những việc tốt đẹp của gia đình trong năm qua.

Sau lễ cúng, cá chép được phóng sinh để mang lại may mắn. Đây không chỉ là nét đẹp tâm linh mà còn thể hiện tinh thần yêu thiên nhiên, gắn bó với môi trường.

2. Gói bánh chưng, bánh tét 

Từ thuở xa xưa, bánh chưng đã được vua Hùng thứ 6 chọn làm món lễ vật dâng lên trời đất. Truyền thuyết này cho thấy tầm quan trọng của bánh chưng trong các phong tục ngày Tết.

Ở miền Bắc, bánh chưng là biểu tượng của đất, vuông vức, gói ghém sự trọn vẹn. Trong khi đó, bánh tét – món ăn phổ biến ở miền Trung và miền Nam – lại mang hình dáng trụ dài, thể hiện sự tiếp nối và phát triển.

Quá trình gói bánh chưng không chỉ là dịp để lưu giữ văn hóa mà còn là cơ hội để gia đình sum họp, cùng nhau trò chuyện và chia sẻ những kỷ niệm. Không khí quây quần bên nồi bánh chưng xanh, lắng nghe tiếng củi reo và mùi hương gạo nếp lan tỏa chính là kỷ niệm khó quên trong lòng mỗi người Việt.

Tìm hiểu thêm: Bàn thờ đón Tết của các gia đình Việt thường có gì?

3. Đi chợ Tết 

Những ngày cuối năm, người dân Việt Nam không thể bỏ qua chợ Tết – nơi tái hiện trọn vẹn không khí náo nhiệt, đông vui.

Từ tờ mờ sáng, các chợ Tết đã chật kín người mua bán. Những mặt hàng phổ biến nhất bao gồm hoa đào, hoa mai, cây quất, thực phẩm, bánh kẹo và cả các vật dụng thờ cúng. Mỗi gian hàng không chỉ bán sản phẩm mà còn mang theo hơi thở mùa xuân, tô điểm thêm sắc màu cho ngày Tết.

Đi chợ Tết không chỉ là hoạt động mua sắm mà còn là dịp để mọi người cảm nhận không khí nhộn nhịp, chuẩn bị chu đáo cho một năm mới.

4. Bày mâm ngũ quả 

Bàn thờ tổ tiên trong những ngày Tết không thể thiếu mâm ngũ quả. Đây là một phần quan trọng trong phong tục ngày Tết, thể hiện lòng thành kính của con cháu với tổ tiên và những lời cầu chúc tốt đẹp cho năm mới.

Ý nghĩa từng loại quả trong mâm ngũ quả

• Chuối xanh: Tượng trưng cho sự che chở, bảo vệ.
• Bưởi hoặc phật thủ: Mang ý nghĩa may mắn, bình an.
• Hồng, quýt: Biểu tượng của thành công, phát đạt.
• Đu đủ, dưa hấu: Mong muốn cuộc sống dư dả, trọn vẹn.
• Xoài: Gắn liền với phát âm “xài” – cầu mong đủ tiền để chi tiêu.

Tùy theo từng vùng miền, mâm ngũ quả sẽ có sự khác biệt, nhưng tất cả đều gửi gắm niềm tin và hy vọng tốt lành.

Xem thêm: Cách trang trí bàn thờ ngày Tết đẹp và hợp phong thủy

5. Dọn dẹp và trang trí nhà cửa

Một trong những hoạt động không thể thiếu trong phong tục ngày Tết là tổng vệ sinh và trang trí nhà cửa. Công việc này thường được thực hiện từ ngày 27 hoặc 28 tháng Chạp để chuẩn bị không gian sạch đẹp, chào đón năm mới.

Người Việt tin rằng, dọn dẹp nhà cửa là cách xua đi những điều không may mắn của năm cũ. Đồng thời, việc trang trí thêm hoa tươi, đèn lồng và câu đối đỏ sẽ giúp căn nhà trở nên ấm áp, mang lại nguồn năng lượng tích cực cho năm mới.

6. Thăm mộ tổ tiên 

Trước thềm năm mới, người Việt thường đến thăm viếng và dọn dẹp mộ phần của tổ tiên. Đây là nét đẹp thể hiện lòng hiếu thảo và sự gắn kết giữa các thế hệ trong gia đình.

Việc thăm mộ còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện sự tôn kính đối với người đã khuất và cầu mong sự phù hộ cho gia đình. Phong tục này nhắc nhở mỗi người về cội nguồn và trách nhiệm gìn giữ truyền thống.

7. Lễ cúng Tất niên 

Chiều 30 Tết, lễ cúng Tất niên được tổ chức long trọng nhằm tiễn biệt năm cũ, đón chào năm mới. Đây cũng là dịp để các thành viên trong gia đình quây quần bên mâm cơm, chia sẻ niềm vui và kế hoạch cho tương lai.

Mâm cúng Tất niên thường gồm các món ăn truyền thống như gà luộc, bánh chưng, dưa hành, nem rán… Tất cả đều mang ý nghĩa cầu mong sự no đủ, bình an và hạnh phúc.

Xem thêm: Tổng hợp các nước ăn Tết Âm lịch giống Việt Nam

8. Xông đất

Theo quan niệm dân gian, người đầu tiên bước vào nhà sau giao thừa sẽ quyết định vận may của cả gia đình trong năm mới. Vì vậy, người Việt thường chọn người xông đất có tính cách hòa nhã, gia đình hạnh phúc và sự nghiệp thăng tiến.

Phong tục này không chỉ thể hiện niềm tin vào sự khởi đầu mà còn tạo nên niềm vui và hy vọng tràn đầy cho ngày đầu năm.

9. Chúc Tết và lì xì

Chúc Tết là một trong những phong tục ngày Tết phổ biến nhất, thể hiện lòng biết ơn và tình cảm gia đình. Những lời chúc như “An khang thịnh vượng,” “Vạn sự như ý” không chỉ mang lại niềm vui mà còn là lời động viên cho một năm mới nhiều thành công.

Kèm theo những lời chúc tốt đẹp, phong tục lì xì – trao phong bao đỏ – là cách thể hiện lời chúc may mắn, tài lộc.

10. Đi lễ chùa đầu năm

Đi lễ chùa đầu năm là phong tục không thể thiếu trong văn hóa tâm linh của người Việt. Tại đây, mọi người cầu nguyện sức khỏe, bình an và tài lộc cho bản thân và gia đình.

Ngoài ý nghĩa tâm linh, việc đi chùa đầu năm còn giúp mỗi người tìm lại sự thanh tịnh, khởi đầu năm mới trong an yên và phúc lành.

11. Xin chữ đầu năm

Trong những ngày đầu xuân, nhiều người Việt có thói quen đi xin chữ từ các thầy đồ. Những chữ như “Phúc,” “Lộc,” “Thọ” thường được viết bằng thư pháp, mang ý nghĩa may mắn và thành công.

Phong tục này không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn là cách để tôn vinh tri thức và nét đẹp truyền thống của dân tộc.

Như vậy, phong tục ngày Tết không chỉ là những nghi thức đơn thuần mà còn là linh hồn của văn hóa Việt Nam, gắn kết thế hệ và truyền tải những giá trị tốt đẹp. Việc gìn giữ và phát huy các phong tục này chính là cách để mỗi người Việt tôn vinh truyền thống, hướng đến một tương lai tốt đẹp hơn.

Xem thêm: Không khí đón Tết tại hoa viên nghĩa trang Sala Garden